“Không ai có thể cho bạn sự tự do. Tự do là điều bạn phải tự giành lấy.”
— Ayn Rand

Có những cuốn sách đến vào đúng thời điểm – không phải để đưa bạn lời khuyên, mà để khơi lên một thứ cảm giác âm ỉ bạn vẫn cố né tránh.. Với mình, Suối Nguồn đã đến với sứ mệnh đó.

Mình bắt đầu đọc Suối Nguồn khi đang trong một thời kỳ bế tắc – khi ấy là lúc vào hè năm mình 17 tuổi, mình có một cuộc sống được xem là “đúng chuẩn”, nhưng bên trong thì trống rỗng. Mình không rõ mình đang đi đâu, sống vì điều gì, hay vì ai. Và rồi, giữa những trang đầu tiên với lối văn tưởng như khô khan, mình lại bị hút vào – bởi một nhân vật mà mình chưa từng gặp ngoài đời: Howard Roark.

Howard Roark – Người không thuộc về số đông

Roark không giống bất kỳ ai. Anh là một sinh viên kiến trúc bị đuổi khỏi trường vì từ chối tuân theo các thiết kế cổ điển được xem là “chuẩn mực”. Anh không muốn sao chép những gì đã cũ, không quan tâm đến gu thẩm mỹ đại chúng, cũng chẳng có nhu cầu làm đẹp lòng ai. Roark chỉ muốn tạo ra những công trình mang dấu ấn riêng, chân thực, tối giản – những thứ được xây dựng vì chúng cần tồn tại, không vì ai đó muốn nó trông như thế nào.

Có một đoạn mình rất ấn tượng, khi Roark đứng trước bản vẽ của mình bị từ chối. Anh không nài nỉ, không giải thích. Anh chỉ lặng lẽ đốt bản thiết kế đó đi. Mình đọc đến đó và… im lặng một lúc lâu. Bởi mình biết, nếu là mình, chắc đã cố sửa lại theo góp ý, đã cố làm vừa lòng để “được chấp nhận”. Roark không làm thế. Vì với anh, sự thỏa hiệp với đám đông – dù chỉ một chút – cũng là phản bội chính mình.

Dominique Francon – Người đàn bà mâu thuẫn, tự do và đẹp buồn

Nếu Roark là ngọn lửa âm ỉ bền bỉ, thì Dominique là cơn bão khép kín. Dominique là một nhân vật đầy mâu thuẫn: cô yêu Roark, nhưng lại tìm cách phá hủy anh. Vì cô sợ thế giới sẽ nghiền nát những con người như Roark – và thà tự tay làm điều đó trước, còn hơn phải chứng kiến anh bị cuộc đời bóp méo.

Mình nhớ mãi hình ảnh Dominique đứng trước một bức tượng hoàn mỹ – và đập vỡ nó. Không phải vì cô ghét cái đẹp, mà vì cô sợ cái đẹp sẽ không tồn tại được lâu trong một thế giới không biết trân trọng nó. Ở Dominique, mình thấy một nỗi buồn sâu kín – cái nỗi buồn của những người từng yêu lý tưởng, nhưng lại bị hiện thực làm tổn thương đến mức mất niềm tin.

Cuộc chiến giữa cái tôi và tập thể

Suối nguồn không chỉ là câu chuyện cá nhân của Roark. Nó là một cuộc chiến triết học – giữa chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tập thể, giữa cái tôi sáng tạo và áp lực đồng hóa, giữa tự do nội tại và sự tuân thủ xã hội.

Thông qua các nhân vật như Peter Keating (người luôn làm theo ý người khác để được khen), Ellsworth Toohey (kẻ thao túng đám đông nhân danh “lý tưởng”), hay Wynand (người từng rất mạnh mẽ nhưng lại đầu hàng hệ thống), ta thấy một xã hội rất quen thuộc – nơi người ta sợ khác biệt, sợ bị ghét, sợ đứng một mình.

Và đó chính là lý do Roark trở nên chói sáng: không phải vì anh thành công, mà vì anh không cần thành công để khẳng định mình. Anh không đánh đổi, không xin lỗi vì đã sống theo cách riêng.

Một cuốn sách không “dễ thương”, nhưng đáng để đọc ít nhất một lần trong đời

Mình sẽ không nói dối: Suối nguồn dài, văn phong nặng nề, đôi khi lạnh lùng. Những đoạn hội thoại kéo dài, những bài diễn thuyết dài tới vài chục trang có thể làm bạn mệt. Nhưng nếu bạn đang trong một giai đoạn cần nhìn lại – thực sự nhìn lại mình – thì đây là cuốn sách có thể gợi mở nhiều hơn bạn tưởng.

Nó không bảo bạn phải từ bỏ thế giới. Không bắt bạn trở thành Roark. Nhưng nó khiến bạn phải hỏi:
“Mình có đang sống thật không?”
“Mình có đang sống cuộc đời của mình, hay là của ai đó khác?”
“Điều mình làm hôm nay – là vì mình muốn, hay vì sợ người khác không hài lòng?”

Lời kết – Bạn có dám trở thành chính mình?

Có một câu mình rất thích trong sách, đại ý thế này: “Con người vĩ đại không được sinh ra để phục vụ tập thể, mà để hoàn thiện chính mình.”

Mình không nghĩ ai cũng cần trở thành người “vĩ đại”. Nhưng mình tin, ai cũng xứng đáng được sống đúng với bản thân, dù cho thế giới có thấy điều đó “khác thường”.

Nếu bạn đang tìm một cuốn sách để chữa lành, Suối nguồn có thể không phải lựa chọn đầu tiên. Nhưng nếu bạn muốn một cuốn sách để đối thoại với chính mình, để can đảm bước khỏi đám đông, để bắt đầu hành trình tìm lại bản thể nguyên bản của mình – thì mình nghĩ Suối nguồn là một khởi đầu đáng giá.

Nếu thật sự không có thời gian để đọc, có thể nghe nó bên dưới nhé! Nhưng sẽ rất rất tuyệt nếu dành thời gian để lật từng trang sách, tự mình “nhập vai” vào câu chuyện đó!